Pieniądze a Duchowość

Czym są pieniądze? W Dyskursie z 21 listopada 1968 roku, Śri Sathya Sai Baba powiedział:

„Fundamentalnie, pieniądze są guṇą radźasu (cechą namiętności), niosącą ze sobą niebezpieczeństwo i szkodę. Podobnie jak pszczoły, które zbierają i przechowują miód na przyszłość, człowiek również gromadzi i przechowuje pieniądze; ale niestety, pszczoły zostają odymione, a miód skradziony.”

Z punktu widzenia Nauk Wschodu i terminologii wedyjskiej/jogicznej, pieniądze są czystą, skondensowaną formą guny (cechy, własciwości) radźasu. Według nauk wschodnich wszystko co istnieje w świecie uwarunkowanym można przypisać do jednej z trzech gun, elementarnych cech Prakryti (natury). Są to tamas (ciemność, bierność, bezład, głupota, ignorancja, zło), radźas (aktywność, pasja, namiętność, działanie), oraz sattwa (harmonia pomiędzy aktywnością i nieaktywnością, jasność, czystość, spokój). Światy demoniczne to światy w których przeważa cecha ciemności, tamasu. Światy anielskie to światy z przewagą cechy sattwy. A w świecie działania, aktywności żyjemy tutaj, na tej planecie. Naturalny rozwój duchowy istot ludzkich i nie tylko prowadzi od tamasu (ignorancji, nieróbstwa, głupoty), przez radźas (aktywność, działanie, materializm działający, blichtr, pokazywanie się i szpanowanie przed innymi), przez sattwę (spokój, wyciszenie, uspokojenie żądz i pragnień, wygaszenie emocji i działanie z poziomu harmonii, dobroci, czystości) aż do ostatecznego wyjścia poza domenę trzech gun do świata nieuwarunkowanego.

Osoba tamasika (w gunie tamasu) jest biedakiem, który ledwie ciągnie, bo nie ma w sobie elementu radźas, który ją aktywizuje do działania, do zarabiania, do spełniania swoich pragnień i potrzeb.
Osoba radźasika (w gunie radźasu) to ktoś noszący najnowsze torebki, złote łańcuchy, wspaniałe samochody i jachty, brylujący w towarzystwie, pokazujący się, żyjący 'pełną piersią’ i 'na krawędzi’. To osoba ze świata, polityk, znany celebryta, bogacz, aktywista.
Osoba sattwika (w gunie sattwy) nie dba zbytnio o świat i jego konwenanse. Nie jest ani bogata ani biedna. Ma to, co jej potrzeba i nie potrzebuje chapać więcej, a że jest skromna, to i potrzeby ma zwykle na granicy przeżywalności. Nie ineresuje się światem i jego sprawami, polityką, towarzystwem, brylowaniem. Nie jest też nieaktywna, a osadza się w spokoju, wewnętrznej i zewnętrznej harmonii, łagodności. Takie osoby są najbardziej duchowe ze wszystkich trzech trybów.

Śri Ramakryszna Paramahamsa tak uczył o trzech gunach (patrz Śri Śri Ramakryszna Kathmaryta 1.6.2):

„Współczucie pochodzi z sattwaguny. Sattwaguna zachowuje, radźoguna tworzy, a tamoguna niszczy. Ale Brahman jest poza trzema gunami – sattwą, radźasem i tamasem. Jest poza naturą.

Guny tak naprawdę nie mogą dotrzeć do Brahmana. Są jak rabusie, którzy nie mogą wyjść z ukrycia bojąc się, że mogą zostać aresztowani. Sattwa, radźas i tamas – wszystkie trzy guny – są rabusiami. Pozwól, że opowiem ci historię:

Pewnego razu pewien człowiek szedł przez las, gdy przyszło trzech rabusiów i go pojmali. Okradli go ze wszystkiego, co posiadał. Jeden ze zbójców powiedział: «Po co teraz utrzymywać tego człowieka przy życiu?». To powiedziawszy, wystąpił naprzód z mieczem, aby go zabić. Wtedy drugi rozbójnik powiedział: «Nie bracie, po co go zabijać? Zwiążmy mu ręce i nogi i zostawmy go tutaj». Zbójcy zostawili go i odeszli. Po chwili jeden z nich wrócił i powiedział: «Och, tak bardzo cierpisz! Pozwól, że uwolnię cię z więzów». Rozwiązując mężczyznę, powiedział: «Chodź ze mną. Zaprowadzę cię na główną drogę.» Po długim czasie, kiedy dotarli do drogi, rozbójnik powiedział: «Idź tą drogą. Spójrz, tam jest twój dom.» Wtedy mężczyzna rzekł do zbójcy: «Panie, byłeś dla mnie bardzo łaskawy. Proszę, chodź ze mną do mojego domu». Złodziej powiedział: «Nie, nie mogę tam iść. Policja się dowie».

Świat sam w sobie jest lasem. W tym lesie sattwa, radźas i tamas są rabusiami. Okradają człowieka z wiedzy duchowej. Tamoguna chce go zniszczyć, a radźoguna wiąże go ze światem. Ale sattwaguna ratuje go przed radźasem i tamasem. Przyjmując schronienie w sattwagunie, można ocalić się od pożądania, gniewu i innych złych skutków tamasu. Poza tym sattwaguna rozluźnia więzy świata. Ale nawet sattwaguna jest rabusiem. Nie może dać wiedzy duchowej. To, co robi, to wyprowadza cię na drogę do Boga. Stawiając cię na drodze, mówi: «Popatrz, tam jest twój dom». Jednak sattwaguna pozostaje w wielkiej odległości od poznania Brahmana.”

Sam Śri Ramakryszna nigdy nie dotykał pieniędzy ani żadnych metalowych rzeczy. Od ich dotyku paliła go skóra. Śri Sathya Sai Baba mówił tak:

„Podejmujemy się tak wielu działań z zakresu opieki społecznej, ale nigdy nikogo nie prosiłem nawet o paisę. Wszyscy o tym wiecie. Nie angażuję się w sprawy finansowe. Ale ludzie dzisiaj uważają pieniądze za Boga. Jak można nazywać takich ludzi wielbicielami?”
„Myślimy, że pieniądze i bogactwo mogą wszystko, ale pieniądze nie są ważne; ważny jest twój umysł. Jeśli tylko potrafisz kontrolować swój umysł, wszystko dobrze się ułoży.”
„Pieniądze nie są ważne, nie mają żadnej wartości. Pieniądze są jak buty. Jeśli but ma odpowiedni rozmiar, możesz chodzić prawidłowo. Jeśli jest za duży lub za ciasny (mały), nie możesz chodzić. Miej wystarczająco dużo pieniędzy, ale nie za dużo. Człowiek z nadmiarem pieniędzy nie może dobrze spać. Zawsze się boi.”

Miej pieniądze. Spełniaj swoje pragnienia przy ich pomocy jeśli jesteś masz pragnienia i one Cię palą, ale nie uważaj pieniędzy za Boga, bo boscy ludzie nie skupiają się ani na pieniądzach, ani na zaszytach, ani na wysokiej pozycji, ani na niczym, co ten świat ma do zaofarowania, poza miłością do Boga. Lepsza jest Boska Łaska niż choćby największe bogactwo. Pisze wielki Tomasz a Kempis w „O Naśladowaniu Chrystusa”:

O, jakże mi jest potrzebna Twoja łaska, Panie, abym wstąpił na drogę doskonałości, jakże mi jest potrzebna do rozpoczęcia i do osiągnięcia! Bez niej nic nie potrafię uczynić, ale wszystko mogę w Tobie, jeżeli umacnia mnie łaska. O łasko prawdziwie niebiańska, bez której nic nie znaczą własne zasługi i nieważne są jakiekolwiek dary natury! Cóż znaczy sztuka, bogactwo, piękność i dzielność, co znaczy dla Ciebie geniusz czy krasomówstwo, gdy nie ma łaski? Bo darami natury obdzieleni są zarówno źli, jak i dobrzy, ale darem tylko wybranych jest łaska, to znaczy miłość, wyróżnieni łaską stają się godni życia wiecznego. Tak potężna jest łaska, że bez niej nic nie waży ani dar prorokowania, ani zdolność czynienia cudów, ani żadne wzniosłe dociekanie prawdy. Bo Ty nie uznajesz żadnych cnót ani wiary, ani nadziei bez miłości i łaski.

Nie chcę pieniędzy, zaszczytów, władzy, nie chcę tego świata. Chcę Twojej Łaski, aby Cię zawsze kochać i zawsze o Tobie pamiętać. To jest prawdziwa duchowość, nie ważne czy pisana językiem Wschodu czy Zachodu.